برای شناسایی آسان فازهای یک سیستم قدرت، استفاده از رنگ‌های مختلف برای سیم‌ها و کابل‌ها یک ضرورت است. این کار نه تنها به تسهیل تقسیم بار بین فازها کمک می‌کند، بلکه به شناسایی صحیح اتصالات در موتورهای القایی نیز می‌انجامد.
معتبرترین استاندارد برای این کار، استاندارد IEC 60446 است. با این حال، متأسفانه این استاندارد در بسیاری از پروژه‌های غیرحرفه‌ای نادیده گرفته می‌شود و استفاده از رنگ‌های غیر استاندارد رایج است. در ایران، به دلیل هزینه‌های بالای استفاده از رنگ‌های مختلف، برخی شرکت‌ها از رنگ‌های یکسان برای تمامی سیم‌ها استفاده می‌کنند که این امر به ویژه در تابلوهای برق ساخت شرکت‌های غیرمعتبر مشاهده می‌شود.
استاندارد IEC 60446
طبق این استاندارد، رنگ‌بندی زیر برای شناسایی فازها مجاز است:
- سیاه
- قهوه‌ای
- قرمز
- نارنجی
- زرد
- سبز
- آبی
- بنفش
- خاکستری
- سفید
- صورتی
- فیروزه‌ای
استفاده از رنگ‌های سبز و زرد به صورت جداگانه تنها زمانی مجاز است که باعث سردرگمی در تشخیص سیم زمین نشوند. ترکیب این رنگ‌ها نیز مجاز است، اما رنگ‌های سبز و زرد نباید در هیچ‌یک از ترکیبات استفاده شوند مگر برای سیستم‌های حفاظتی.
کاربرد رنگ‌ها
1. هادی نول
هادی نول باید با رنگ آبی مشخص شود (ترجیحاً آبی روشن) و نباید برای هیچ‌یک از هادی‌های دیگر استفاده گردد.
2. هادی سیستم محافظتی (زمین)
ترکیب رنگ‌های زرد/سبز برای شناسایی هادی محافظتی به کار می‌رود. تمامی قسمت‌های هادی محافظتی که طولی حداقل معادل 15 میلی‌متر دارند، باید با این دو رنگ مشخص شوند.
3. هادی PEN
هادی PEN شامل دو هادی PE (زمین محافظتی) و N (نول) است. در انگلستان این سیستم به نام Protective Multiple Earthing (PME) شناخته می‌شود. هادی‌های PEN باید با رنگ‌های زرد/سبز و علامت‌های آبی در دو انتها مشخص شوند یا باید طول آن‌ها با آبی روشن مشخص شده و در دو انتها از مارک‌های زرد/سبز استفاده شود.
استانداردهای مختلف در کشورهای مختلف
در کشورهای مختلف، استانداردهای متفاوتی برای رنگ‌بندی سیم‌ها وجود دارد:
آمریکا، کانادا و ژاپن
- در آمریکا، رنگ خاکستری یا سفید برای سیم نول (به جای آبی کمرنگ) و سبز برای هادی محافظتی (به جای زرد-سبز) مجاز است.
انگلستان
طبق استاندارد بریتانیایی BS 7671، استفاده از استاندارد IEC 60446 از سال 2001 کنار گذاشته شده است. تغییرات جدید شامل اجازه استفاده از رنگ خاکستری برای مشخص کردن فازها می‌باشد.
شماره‌گذاری هادی‌ها
اگر هادی‌ها علاوه بر رنگ با شماره نیز مشخص می‌شوند، این شماره‌ها باید با ارقام عربی نوشته شوند. زیر شماره‌های 6 و 9 حتماً باید خطی کشیده شده باشد تا اشتباه نشوند. همچنین هادی‌های زرد-سبز هرگز شماره‌گذاری نمی‌شوند.
نتیجه‌گیری
فهم استانداردهای رگ سیم‌ها نه تنها برای اطمینان از ایمنی بلکه برای کارایی بالای سیستم‌های الکتریکی ضروری است. با آگاهی از این استانداردها می‌توان انتخاب‌های بهتری در پروژه‌های الکتریکی انجام داد و از خطرات ناشی از انتخاب نادرست جلوگیری کرد.
